เวลาเราไปวัดใหญ่ โดยเฉพาะพระอารามหลวงเห็นรูปปั้นยักษ์อยู่คู่กัน คติการสร้างยักษ์ในวัดสำคัญสำคัญพระมหาเจดีย์หรือจะถูกเหมือนกันทุกเมืองคืออยากเป็นผู้ปกปักรักษาปกป้องคุ้มครองพระพุทธศาสนา
พญายักษ์ สร้างขึ้นตามคติพระพุทธศาสนา คือพญายักษ์เป็นธรรมบาลผู้คุ้มครองธรรม คุ้มครองโลกคุ้มครองคนดีเป็นตัวแทนของเทวดามเหสักข์แห่งวัดอรุณราชวราราม เป็นเจ้าแห่งภูตผี ปีศาจ บรรดาผีปีศาจทั้งหลายต่างเกรงกลัวทั้งสิ้น
ปกติการสร้างยักษ์ไว้ในวัดจะเป็นยักษ์คู่สองตนคือ ทศกันฐ์ และ สหัสเดชะ ถือเป็นยักษ์ที่มีอิทธิฤทธิ์สูงสุดเป็นที่เคารพ คติยักษ์ทวารบาลคู่ ทศกัณฐ์ สหัสเดชะ มีอยู่ทุกวัด ตั้งแต่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม วัดอรุณราชวราราม หรือจะเป็นวัดเก่าๆ ทางอยุธยา จะยึดคติทวารบาลคู่ด้วยสองยักษ์ผู้ยิ่งใหญ่
ยักษ์วัดแจ้งเกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่สาม รูปปั้นพญายักษ์โบราณยืนคู่กันที่วัดอรุราชวราราม ตามประวัติมีบันทึกไว้ว่า "สำหรับยักษ์ที่วัดแจ้ง มีอยู่ 2 ตน ยืนอยู่ที่หน้าซุ้มประตูมงกุฎ หน้าพระอุโบสถข้างละตน ยักษ์และประตูนี้เป็นของที่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดฯ ให้สร้างขึ้นมาตอนปลายรัชสมัยรัชกาลที่ 3
ถึงที่ยืนยันความยิ่งใหญ่ของพญายักษ์ มีอินทรธนูอันเป็นเครื่องประดับยศของชุดที่หัวไหล่ อินทรธนูเป็นสัญลักษณ์สำคัญของตัวยักษ์และตัวพระ ซึ่งวัตถุมงคลยักษ์อื่น มักทำอินทรธนูรวม ไปกับกรองศอจนแทบกลืนกันไป แต่พญายักษ์วัดแจ้งมีอินทรธนูที่ดูเด่นงดงามแสดงถึงความมียศถาบรรดาศักดิ์อันยิ่งใหญ่ ความมีอำนาจเหนือเหล่าบรรดายักษ์และภูตผีทั้งปวง มีทองกรหรือกำไลแผง สัญลักษณ์แห่งการทำมาค้าขายสิ่งใดก็มีกำไร เป็นเจ้าสัวเป็นเศรษฐี มีธำมรงค์หรือแหวน เป็นเครื่องหมายแห่งความเป็นราชา ความมีอำนาจ มีเสน่ห์ซึ่งยักษ์ที่อื่นจะไม่มีแหวน กระบองของพญายักษ์วัดแจ้ง เป็นกระบองประดับนพรัตน์ มิใช่กระบอกเกลียวตาลแบบยักษ์ทั่วไปที่เคยเห็น มาจากคุณวิเศษของไม้เท้าสหัสเดชะคือต้นชี้ตายปลายชี้เป็น ซึ่งถือว่าศักดิ์สิทธิ์ยิ่งกว่าพญายักษ์ตนใด
คุณลักษณะมงคลอันเป็นเอกลักษณ์ทั้ง 9 ประการที่ถือว่าพญายักษ์วัดแจ้งเป็นยักษ์ในวัง และสร้างได้ถูกต้องตามศิลปะไทย ถูกต้องตามศาสตร์ เป็นเอกลักษณ์ที่ยักษ์อื่นไม่มี มีที่นี่ที่เดียว พญายักษ์วัดแจ้ง พญายักษ์ผู้พิทักษ์วัดอรุณราชวราราม
พูดถึงยักษ์วัดแจ้งแล้วจะไม่พูดถึงยักษ์วัดโพธิ์คงไม่ได้ ยักษ์วัดโพธิ์นั้นมีมากกว่ายักษ์วัดแจ้ง เดิมมี 8 ตน ทำหน้าที่ เฝ้าหอไตรจตุรมุข (พระมณฑป) ตรงซุ้มประตูทั้ง 4 ด้าน ด้านละ 1 คู่ คือ ทศกัณฐ์กับสหัสเดชะ อยู่ที่ประตูทิศตะวันออกเฉียงเหนือและ อินทรชิตกับสุริยภพ อยู่ที่ประตูทิศตะวันออกเฉียงใต้ ต่อมารัชกาลที่สาม ให้รื้อออก ระเบียงพระมหาเจดีย์ในสมัยรัชกาลที่ 4 ได้รื้อซุ้มประตูออกไป 2 ซุ้ม จึงเหลือยักษ์ 2 คู่ คือ มัยราพณ์กับแสงอาทิตย์ อยู่ที่ประตูทิศตะวันตกเฉียงใต้ และพญาขรกับสัทธาสูร อยู่ที่ประตูทิศตะวันตกเฉียงเหนือ
