หากนั่งเรือชมความงามของชุมชนเก่าริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ไปที่กุฎีจีน นอกจากโบสถ์วัดซางตาครูส หลายคนจะต้องเคยไปหยุดชื่นชม บ้านไม้เก่าโบราณ ลวดลายขนมปังขิงเก่าคร่ำค่า ตั้งอยู่บนลานกว้างริมน้ำ อยู่ระหว่างวัดเกียนอันเกง กับวัดซางตาครูส บ้านที่ทุกคนขนานนาม บ้านวินเซอร์
บ้านวินเซอร์ ที่ทุกคนเรียกบ้านหลังนี้ หมายถึง บ้านของพ่อค้าอังกฤษ หลุยส์ วินเซอร์ คหบดีที่เคยมีตัวตนและมีบ้านที่กุฎีจีนหลุยส์ วินด์เซอร์ เป็นบุตรชายของกัปตันเรือชาวอังกฤษ ผู้ก่อตั้งกิจการ “ ห้างวินด์เซอร์” ที่ถนนเจริญกรุง
คนที่ชอบชมบ้านเก่า ต่างประทับใจ บ้านวินเซอร์ และอยากให้ซ่อมบ้านหลังนี้ เวลาผ่านไปนาน บ้านหลังนี้ยิ่งเก่าและทรุดโทรมลงเรื่อยๆ เหตุผลที่บ้านหลังนี้ไม่ได้ซ่อม มีเหตุผลหลายอย่าง เริ่มจาก สิทธิครอบครอง บ้านหลังที่เราเรียกว่า บ้านวินเซอร์ เจ้าของผู้ให้สิทธิครอบครองคือ โบสถ์ หรือวัดซางตาครูส ย้อนไปในสมัยกรุงธนบุรี พระเจ้าตากสินมหาราชพระราชทานที่ดินตั้งแต่คลองกุฎีจีน (คลองข้างศาลเกียนอันเกง) ถึงคลองหลังวัดประยุรวงศาวาส เนื้อที่ 20 กว่าไร่ ให้วัดซางตาครูส คนที่จะเข้ามาอาศัยหรือเช่าที่ตรงนี้ทั้งหมด ต้องเป็นคาทอลิก สิทธิครอบครองตกทอดสู่ทายาทเรื่อยมา เช่นเดียวกันบ้านที่เราเรียกว่า บ้านวินเวอร์ ก็ได้สิทธินั้น
มีเรื่องที่คนเข้าใจผิดกันมากมาตลอด 2-3 ประเด็น เริ่มจาก ถ้าเคยไปเยือนบ้านวินเซอร์ จะสังเกตเห็นว่า เรือนไม้เก่าที่เราเรียกว่า บ้านวินเซอร์ จะอยู่ริมทางขวาของที่ผืนใหญ่ มีที่ว่างอยู่ทางขวา เป็นที่โล่งๆ เคยสงสัยไหมว่า ที่โล่งๆ คืออะไร เฉลย ที่ทั้งผืน คือ ที่ของบ้านวินเซอร์ ที่โล่งๆ ว่างๆ คือ ที่ตั้งบ้านวินเซอร์ของหลุยวินเซอร์ บ้านที่เราเรียกว่า บ้านวินเซอร์ เจ้าของเป็นญาติท่านหนึ่งมีบรรดาศักดิ์เป็น คุณพระ บ้านวินเซอร์จริงๆ พังไปนานแล้ว เรื่องนี้ ยืนยันได้โดยคนเก่าคนแก่ ผู้ใหญ่ในชุมชน
คุณพระท่านเจ้าของบ้านเป็นเครือญาติกับ ตระกูลวินเซอร์ ดังนั้นบ้านที่เราเห็นอยู่ในเวลานี้ ไม่ใช่บ้านวินเซอร์ เดิมผู้รับสิทธิถือครองบ้านหลังนี้ คือ ครูแอ๊ด คุณครูสมสุข จูฑะโยธิน อดีตครูใหญ่โรงเรียนอนุบาลซางตาครู้ส คุณครูสมสุขมีความพยายามจะบูรณะบ้านหลังนี้ แต่จะให้กรมศิลปากรเข้ามาช่วยดูแลก็ทำไม่ได้เพราะ กรรมสิทธิ์ในตัวบ้านเป็นของครูสมสุข แต่สิทธิในที่ดินเป็นของวัด จะทำอะไรต้องได้รับอนุญาตจากวัด ไม่นานมานี้ คุณครูสมสุขจากโลกนี้ไป กรรมสิทธิ์จึงตกไปสู่ทายาทของคุณครู ทราบว่าท่านเป็นนายทหารเรือ หลังคุณครูสมสุขเสียไปสองปี ทายาทครูสมสุขตัดสินใจคืนสิทธิครอบครองคืนบ้านให้โบสถ์ เรื่องน่าจะจบ วัดน่าจะบูรณะต่อ แต่มันไม่ได้เป็นอย่างนั้น เพราะ มีคนมาขอพักอาศัยที่บ้าน โดยวัดอนุญาตให้อยู่อาศัยได้ แต่ไม่ตกทอดกรรมสิทธิ์ให้ทายาท
ท่านที่มาอยู่ได้ไม่นาน เราก็ได้เห็นภาพบ้านคุณพระ (บ้านวินเซอร์ ) กำลังได้รับการบูรณะ คนทั่วไปล้วนดีใจที่บ้านสวยหลังนี้จะกลับมามีชีวิตอีกครั้ง การบูรณะบ้านหลังนี้เป็นเรื่องที่ทำได้ยากและละเอียดอ่อน ละเอียดอ่อนเพราะบ้านหลังนี้เป็นสมบัติของวัดและชุมชน มีความยึดโยงกับชุมชนไม่ว่าวันนี้หรือวันต่อไป ความเป็นไปของบ้านควรยึดโยงกับชุมชน และชุมชนและวัดควรได้รับประโยชน์จากบ้าน ส่วนที่ทำยาก เพราะการบูรณะต้องใช้งบประมาณสูง ต้องขนเครื่องจักรเข้าไปที่บ้านซึ่งอยู่ริมน้ำ ทางเข้าด้วยรถเข้าไม่ถึงจะขนของผ่านทางเข้าโบสถ์ก็อันตรายกับตัวโบสถ์ที่เป็นอาคารทรงคุณค่าของชุมชน คุณค่าของสถานที่เก่าแก่ที่มีความทรงจำไม่ได้อยู่ที่เป็นการทำให้ของสิ่งหรือสถานที่นั้นให้ใหม่ขึ้นสวยงามขึ้น หากแต่อยู่ที่การคงคุณค่าและรักษาให้คุณค่าของสถานที่นั้นคงอยู่อย่างเหมาะสม
ภาพจากเพจ บางกอกนัวร์
ภาพบ้านกำลังบูรณะ จากเพจ รัตนโกฯ โซไซตี้