“โยเดีย” พอได้ยินชื่อนี้เชื่อว่าใครหลาย ๆ คนคงเคยได้ยินมาบ้างจากซีรีส์ #ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราชเดอะซีรีส์ ภาคองค์ประกันหงสา ที่กำลังฉายอยู่ทางช่อง 9 MCOT HD หมายเลข 30 ขณะนี้ แต่เคยสงสัยกันไหมคะว่า ทำไมต้องเรียกอยุธยาว่าโยเดีย แล้วโยเดียคืออะไร? วันนี้ทีมงาน Backbone MCOT หาคำตอบมาให้ทุกคนแล้วค่ะ
“โยเดีย” หรือ “โยดะยา” ภาษาพม่าเขียนเป็น ယိုးဒယား นั้นเป็นการออกเสียงเรียกชื่อเดิมของกรุงศรีอยุธยา หรือ อโยธยา ตามสำเนียงพม่า คำว่า “โยดะยา” หรือ “โยธยา” นั้นปรากฏครั้งแรกในวรรณคดีพม่าของชิน อน ญอ (Shin Ohn Nyo) และบทกวีของพระอัคคสมาธิ (Shin Aggasamadhi)
ภาพ “ยูเดีย” วาดโดยโยฮันเนส วิงโบนส์ (Johannes Vingboons) ต้นสมัยสมเด็จพระนารายณ์
รองศาสตราจารย์ ดร. ศานติ ภักดีคำ ภาคีสมาชิก สาขาวิชาภาษาและวรรณคดีต่างประเทศตะวันออก ประเภทวิชาวรรณศิลป์ สำนักศิลปกรรม ราชบัณฑิตยสภา ได้กล่าวถึงการรับรู้ความหมายของ “โยดะยา” ของชาวพม่าโบราณ ไว้ในบทความชื่อ “ตามรอยสมเด็จพระเจ้าอุทุมพร หรือ ขุนหลวงหาวัด จากกรุงศรีอยุธยาสู่กรุงอมรปุระ” ที่เผยแพร่ในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับเดือนมีนาคม พ.ศ. 2561 ว่า “โยดะยา” นั้น มี 2 ความหมาย คือ
1. หมายถึงชาวไทยจากภาคกลางและภาคใต้ของไทย ไม่นับรวมชาน (ရှမ်း) และยวน (ယွန်း)
2. หมายถึงอาณาจักรอยุธยา และในบางกรณีอาจใช้เรียกอาณาจักรธนบุรีและรัตนโกสินทร์ด้วย
นอกจากนี้ชาวพม่าจะเข้าใจว่าชาวโยดะยาคือเชลยจากกรุงศรีอยุธยาที่แยกออกจากชาวไทใหญ่ในรัฐฉาน ชาวยวนจากอาณาจักรล้านนาได้อย่างชัดเจน
ต่อมาในปี พ.ศ. 2112 หลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่หนึ่ง สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงปรับนามเมืองใหม่ว่า “ศรีอยุทธยา” ที่มีความหมายว่า “เมืองที่รบไม่แพ้”
ติดตามชมซีรีส์ฟอร์มยักษ์ “ตำนานสมเด็จพระนเรศวรมหาราชเดอะซีรีส์” ภาคองค์ประกันหงสา ได้ทาง ช่อง 9 MCOT HD หมายเลข 30 ทุกวันเสาร์-อาทิตย์ เวลา 18.00 น.
ขอบคุณข้อมูลจาก
กำพล จำปาพันธ์. (2559). อยุธยา จากสังคมเมืองท่านานาชาติ สู่มรดกโลก. นนทบุรี: สำนักพิมพ์มิวเซียมเพรส.
จิตร ภูมิศักดิ์. (2519). ความเป็นมาของคำสยาม, ไทย ลาว และขอม และลักษณะทางสังคมของชื่อชนชาติ. (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์ดวงกมล.
ปรีดี พิศภูมิวิถี. (2553). กระดานทอง สองแผ่นดิน. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์มติชน.