เทศกาลกินเจมีความเป็นมายาวนาน ถึงจะไม่ได้ถูกให้ความสำคัญเท่ากับตรุษจีน หรือไหว้พระจันทร์ แต่มีความเป็นมาที่เป็นทั้ง ตำนาน และ ประวัติศาสตร์ ถึง 8 ตำนาน ก่อนจะสั่งอาหารเจวันนี้ มาเข้าใจกันหน่อยไหมละว่า คุณจะกินเจไปทำไม
ตำนานที่ 1 เทพกิ่วอ๋วง หรือ "นพราชา" ว่า เป็นภาคอวตารมาเกิดเป็นดาวนพเคราะห์ของพระพุทธเจ้า 7 พระองค์ และพระมหาโพธิสัตว์ 2 พระองค์ ที่จะผลัดเปลี่ยนกันลงมาตรวจโลก ในวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 9 ของทุกปี จึงเป็นโอกาสนี้สร้างกุศลกินเจในวัน ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 9 เพื่อให้เทพประจำดาวอวยพรให้ประสบความสำเร็จและเป็นการสะเดาะเคราะห์ต่อชะตาประจำปี
ตำนานที่ 2 ตำนานวีรบุรุษ พระราชโอรสทั้ง 9 แห่งมณฑลกังไส ตายในสงครามและมาเกิดเป็นวิญญาณอารักษ์คุ้มครองชาวเมือง เมื่อมณฑลกังไสจะเกิดกลียุค พระราชโอรสองค์ที่ 1 แปลงกายเป็นขอทานมาทดสอบชาวเมืองและบอกวิธีแก้ไขให้พ้นภัยเมืองล่มว่า ให้ถือศีลกินเจอนุภาคสำคัญในตำนาน คือ พระราชโอรสจำนวน 9 พระองค์ และอนุภาคการกินเจทำให้พ้นพิบัติภัยร้ายแรงได้ เป็นที่มาของการกินเจที่ต้องมีพิธีกรรมบูชานพราชาจำนวน 9 พระองค์ และการถือศีลกินเจในช่วง ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 9 ถึง ขึ้น 9 ค่ำ เดือน 9เพื่อสะเดาะเคราะห์ต่อชะตา
ตำนานที่ 3 เรื่องเล่าทางประวัติศาสตร์ กินเจเป็นพิธีกรรมเพื่อระลึกถึงการสิ้นสุดราชวงศ์ซ่งของชาวฮั่น และเพื่อถวายเป็นพระราชกุศลแด่กษัตริย์จ้าวปิ่ง กษัตริย์องค์สุดท้ายที่สิ้นพระชนม์ในวันที่ 9เดือน 9 อนุภาคสำคัญของเรื่องเล่าสำนวนนี้ คือการระบุจำนวน เลข 9 อันเป็นจำนวน ที่ตรงกับวันจัดเทศกาลกินเจและจำนวนเทพเจ้ากิ่วอ่วงที่จะลงมาโปรดสัตว์
ตำนานที่ 4 ตำนานประวัติศาสตร์ การกินเจว่า
เป็นพิธีกรรมเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่หัวหน้ากบฏไถ่เพ้งจำนวน 9 คน ที่พยายามกอบกู้แผ่นดินจีนคืนจากพวกแมนจู แต่ถูกฆ่าตายในวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 9 อนุภาคสำคัญของเรื่องเล่า คือจำนวนหัวหน้ากบฏ 9 คน ที่ตายในสงครามและได้รับยกย่องเป็นอ้วงแห่งเทียนก๊กเพราะประกอบคุณงามความดีต่อแผ่นดิน และอนุภาควันตายของหัวหน้ากบฏในวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 9 อันเป็นที่มาของวันประกอบพิธีกรรมกินเจ
ตำนานที่ 5 ตำนานปรัมปรา สมัยโบราณในช่วงเวลาของการเจรจาเพื่อยุติสงครามของกษัตริย์แห่งมณฑลทั้ง 9 อนุภาคสำคัญของตำนาน คือ ช่วงเวลาที่กำหนดให้มีการกินเจเป็นเวลา 9 วัน อันเป็นที่มาของการประกอบพิธีกรรมกินเจของ ทุกปีที่จะต้องจัดติดต่อกันเป็นเวลา 9 วัน
ตำนานที่ 6 การเริ่มวัฒนธรรมการกินเจ เกิดจาก ชายขี้เมาคนหนึ่งได้เห็นแม่และคนรักของตนตายไปและพบแต่ความสุข เพราะถือศีลกินเจตลอดเวลาที่ยังมีชีวิตอยู่ ชายขี้เมา จึงเลิกฆ่าสัตว์ตัดชีวิต งดกินเนื้อสัตว์ และหันมาบำเพ็ญศีล เพื่อให้ได้ไปเกิดบนสวรรค์เช่นเดียวกับแม่และภรรยาของตน
ตำนานที่ 7 ตำนานวีรบุรุษ ที่มาของเทพกิ่วอ่วง ภาคแบ่งของพระพุทธเจ้า 7 องค์ กับพระมหาโพธิสัตว์อีก 2 องค์ ทั้งนี้ ก่อนที่จะมาเป็นพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าและพระมหาโพธิสัตว์ทั้ง 9 พระองค์นี้เคยเกิดเป็นกษัตริย์ที่ประกอบคุณความดีอันยิ่งใหญ่มาก่อน เป็นผู้นำทางวัฒนธรรมในยุคแรกเริ่มทำให้สังคมจีนเจริญก้าวหน้ามาตามลำดับ
ตำนานที่ 8 ตำนานประวัติศาสตร์ เล่าถึงเจ้าชายจูอีไห่
โอรสองค์ที่ 9 ของจูหยวนจาง ปฐมกษัตริย์ของราชวงศ์หมิง พยายามกอบกู้ราชวงศ์คืนจากมองโกล แต่ก็ถูกเจิ้งเฉิงกงฆ่าตายในทะเล ประชาชนจึงแต่งชุดไว้ทุกข์และกินเจถวายเป็นพระราชกุศล ในวัน 1-9 ค่ำ
การกินเจ และการประกอบพิธีกรรมในวันขึ้น 1 ค่ำ ถึง 9 ค่ำ เดือน 9 ของชาวจีนแต่โบราณ การที่ตำนานแต่ละเรื่องอธิบายความเป็นมาของการกินเจใน ลักษณะเป็นตำนานต่างประเภทกันนั้น สะท้อนให้เห็นการดัดแปลงและการปรับประยุกต์ตำนานมาใช้เพื่อวัตถุประสงค์ในบริบทสังคมวัฒนธรรม ศาสนาและการเมืองของจีนในอดีต
การแต่งกายชุดขาวในเทศกาลกินเจเป็นชุดไว้ทุกข์ อันสืบเนื่องมาจากตำนานการใส่ชุดไว้ทุกข์ให้เจ้าชายปิ่งกษัตริย์องค์สุดท้ายของราชวงศ์ช่ง โดยอาจารย์เลียง เสถียรสุต เป็นผู้เสนอความคิดนี้เป็นคนแรกในหนังสือประวัติวัฒนธรรมจีนว่า "พิธีกินเจประจำปีของชาวจีนที่ปรากฏอยู่ตามภาคกลางในเมืองเราในเดือนตุลาคมนั้น สันนิษฐานว่าเป็นการบูชากษัตริย์เป็ง ซึ่งสิ้นพระชนม์ในระหว่างเสด็จไต้หวันโดยทางเรือ และเป็นการรำลึกถึงความสิ้นสุดของราชวงศ์ช้อง โดยเอาพิธีกรรมของพุทธศาสนามาอำพรางทางการปกครอง เพราะ พิธีนี้มีเฉพาะในฮกเกี้ยนซึ่งเป็นดินแดนสุดท้ายที่กษัตริย์เป็งเสด็จไปประทับ"
ปฏิบัติธรรม และการทำทาน แต่ขณะเดียวกันก็มีรูปเคารพของกิ่วอ่วงฮุดโจ้วเป็นกษัตริย์ 9 พระองค์ อย่างไรก็ตาม เห็นได้ชัดว่า การประกอบพิธีกรรมของชาวไทยเชื้อสายจีน ที่โรงเจตลาดบ้านหมู่ไม่ได้รับคติความเชื่อเรื่องกษัตริย์แห่งสงครามมามากนัก เนื่องจากไม่มีพิธีกรรมเกี่ยวกับการวางกำลังทหารเพื่อคุ้มครองพิธีกรรม การประทับทรงของพระทหาร การเลี้ยงขุนพลทหาร เหมือนการกินเจทางภาคใต้ ตลอดจนไม่ได้รับอิทธิพลของสำนักพรตบัวขาว เนื่องจากไม่ปรากฏพิธีกรรมเกี่ยวกับการแสดงอิทธิฤทธิ์ของ ม้าทรง และการเสด็จออกเยี่ยม
ขอบพระคุณความรู้ จาก อาจารย์ถาวร สิขโกศล